Anıt-Kayık
Eski ya da eskiyi canlandıran replikalar limanlarına tarihsellik katanlar, derinlik kazandırırlar. Bodrum maalesef bu tür anıtsal deniz araçları açısından zayıf. Bu alanda ilk gelişme Mehmet Baş'ın, 1962 Ziya Güvendiren yapımı Aksona adlı süngerci kayığına kazandırdığı anıtsal statüdür.
Anıtsal kayıklar artık yok denecek kadar az olduklarından bu boşluk ancak replikalarla doldurulabilir. Yunanistan'da böyle bir replika çalışması var. Bodrum'da da 2014'te Mustafa Özkeskin bir eski tırhandil replikası yapmıştır. Mustafa Özkeskin'in isteği üzerine ben de bu tırhandile geleneksel bir arma tasarladım ve armacı Ararat Kaya'nın yardımıyla bu armayı kurduk.
Başka örnekler de var. Yine aynı şekilde artık geleneksel denizciliğin başka bir taraftarı ve maalesef artık aramızda olmayan Cem Gür, uzun bir çalışmadan sonra, İzmir civarında motorlu da olsa özgün bir tırhandil yapıp denize indirmiştir. Bir başka örnek de Karadeniz'dendir. Giresun'dan Murat Gül Usta motorlu ama gerçek armasıyla bir Karadeniz takası replikası yapmıştır.
Bunlar bence geleneksel denizcilik kültürünün korunması anlamında çok önemli atılımlar. Bu projenin bir hedefi de böyle bir replika. Diğerlerinden tek farkı çıtayı biraz daha yükseltip replikayı bir de motorsuz yapması.
Seçtiğim yelkenli tipi en son doksan yıl önce var olmuş bir sakoleva tırhandil ve bunu tam anlamıyla o günkü haliyle denize indirmek istiyorum. Yani motorsuz, tamamen yelkenle giden bir iş kayığı olarak. Bu açıdan hem Bodrum ve Türkiye'de hem de muhtemelen tüm Ege'de şimdilik tek örnek olacak.
Böylece hem Bodrum’un ve Ege'nin denizcilik geçmişine ışık tutan önemli bir anıt kazandıracağız.
1930'lar Bodrum limanı. İrili ufaklı çeşitli yelkenli iş kayıkları demirlemiş.
Sergi Kayık - Müze Kayık
Bir anıt-kayık aynı zamanda bir tür müze, bir tür sergi-kayıktır. Tüm bileşenleriyle 1930'ların kayığını yaratarak ilgilenenleri geçmişin denizciliğiyle tanıştıran bir yelkenli.
Tırhandil gövdesi yabancı değil. Ama arması, yani yelkenleri, halatları, boğataları, makaraları, palangaları, denizci bağ ve örgüleri ve diğer aksamıyla bir denizcilik müzesi sergisini andıracak.
Kayığımızın sergi işlevini, denizcilik bağları, halat veya tel örme, makara ve palanga kurulması gibi geleneksel denizcilik atölyeleriyle destekleyeceğiz. Kullanımla ilgili atölyelerimiz de olacak. Böylece sadece ziyaret edilen değil, aynı zamanda yaşanılan bir kayık yaratmak istiyorum.
Bu alanda bu projenin en önemli destekçisi Bodrum Deniz Müzesiyle iş birliğine gideceğiz. Bu konuda ilk görüşmelerimizi tamamladık.
1960'lar Bodrum limanında bir tırhandil. Ana randa yelkeni ve floğuyla tam arma. Muhtemelen bir süngerci kayığı ve artık içinde makine de var. Arka planda Bodrum kalesi.
Elçi-Kayık
Bir anıt-kayık aynı zamanda bir elçi kayıktır. Her şeyden önce geçmişi bugüne taşıdığı için geçmiş denizciliğin elçisidir. Ama bunun ötesinde elçilik işlevleri de yüklenecek.
Ziyaret edeceği yer ve limanlarda hem geleneksel denizciliğin elçiliğini hem de doğa ve denizin elçiliğini yüklenecek. Gezegenimize, bu gezegeni paylaştığımız canlılara ve kendi kentlerimiz dışındaki habitatlara daha duyarlı yaklaşmamız gerektiğinin mesajını verecek.
Ekolojik elçilik işlevini göz ardı etmemek gerek, geleneksel denizcilik doğası itibarıyla doğaya en uyumlu denizcilik türü ve açıkçası bu projenin en önemli hedefi ekolojik duyarlılığı arttırmak olacak.
Bodrum limanında bir gangava sünger kayığı. Bordasında gangavası duruyor. İçinde motor gözüküyor. Dolayısıyla fotoğraf muhtemelen en erken 1950'lerden.