Foto Naftotopos adlı Yunan sitesinin arşivinden
Geleneksel Armalar - Sakoleva
Sakoleva armanın ana unsuru bir direk ve direğe çapraz şekilde tutturulmuş, direkten çok daha uzun bir gönderdir.
Gönder genelde sabittir ama duruma göre, topuğa donatılmış iki ayrı palangayla hareket ettirilebilir. Gönder cundasından, yani diğer ucundan başka bir donanımla da direğe bağlanır.
Yelkene gelince direk ile gönderin cundası arasındaki donanım üzerinde gidip gelir.
Altta baştaki uç (karula) gönderin topuğuna sabitlenir, diğer uçsa (ıskota) ya eldedir ya da volta edilir, bağlanır.
Ana yelkene ek olarak baş tarafa bir flok veya trinket de açılır.
En basit sakoleva arma. Foto Naftotopos adlı Yunan sitesinden.
Yelken kareyi andırsa da bir tür yamuktur. Bazı türlerde yamuğun baş tarafı direği geçip bir üçgen şeklinde kayığın başına kadar gelir. Bu durumda gönderin topuğuna değil, kayığın başına bağlanır.
Yelken göndere paralel geriye doğru büyür. Bu şekilde üstteki rüzgarı alması sağlanır.
Gönder hareketli olduğundan, yelken sert havalarda daha alçak bir profile dönüştürülür.
Yelkenin hiçbir yakası direkle temas etmez. Sadece bir noktadan direğe bağlıdır. Daha sonra muhtemelen volta atmayı (yön değiştirmeyi) kolaylaştırmak için orsa yakasından direğe bağlanmıştır.
Yelkenin sert havalarda nasıl küçüldüğü tam anlamıyla anlaşılmış değildir. Yöntemlerden biri daha ufak yelken donatmaktır. Başka yöntemlerin de olduğuna dair ipuçları vardır. Bu konuyu seyirlerde çözmeye çalışacağız.
Bir zamanlar Ege'nin yaygın armalarından gabya sakoleva. Çok daha karmaşık bir arma. Foto Naftotopos adlı Yunan sitesinden alınmıştır.
Sakoleva Arma Türleri
Sakoleva armanın çeşitli türleri var. En basiti direğin epeyce başa yaklaştırıldığı ve genelde öne eğik olduğu tek yelkenli tür.
Bodrum yöresinde 1950’lere kadar daha çok ufak balıkçı piyadelerinde ama tırhandil ve bodilerde de kullanılmış bu tür, tulum yelken olarak adlandırılmış. Ama Cevat Şakir kitaplarında bu yelkenden sakolevi olarak bahsetmiş.
Bunun daha karmaşık bir üst türünde civadra ve bunun üzerine açılmış flok beliriyor. Bu sayfanın kapak görselinde böyle bir örnek var.
Kayığımızın hareketli bastonu olacağından bu iki türü de deneyebileceğiz. Bu ikinci türde direk kayığın merkezine doğru biraz geriye geliyor.
Sakoleva arma çok daha karmaşık olabilir; özellikle kayık büyüdükçe.
Ana direğe kare yelkenler eklenebilir. Geriye bir ve hatta iki direk daha konarak latin veya başka yelkenler de açılabilir. Başta da çeşitli floklar.
Kayığımız bu kadar büyük bir armayı kaldıracak boyda olmadığından ancak ana direğe kısa bir gabya ekleyerek ufak ve onun altına da daha büyük birer kare yelken açabiliriz.
Bu durumda armamız epey karmaşıklaşacak, çeşitli donanımlar eklememiz gerekecek. Ama zaten hedeflerimizden biri de bu tür denemeler yapmak.
Sakolevanın son derece ilginç başka bir türü daha vardır.
Kıça doğru bir direk daha vardır. Bu direk genelde pıraçera yelkenlidir. Direğin konumu ana yelkenle çatışacak yerdedir. Dolayısıyla, muhtemelen belli rüzgar durumları için düşünülmüştür.
Sakolevanın bu türü Ege'nin ortasındaki Kiklad adalarına özgüdür. Özellikle yazın çok sert esen bir bölgedir. Bu versiyon bu sebeple düşünülmüş olabilir.
Kayığımızın boyu bu arma için tam sınırdaysa da, yelken alanlarını ufaltarak bunu da deneyebiliriz. İlginç olacaktır.
Foto Naftotopos adlı Yunan sitesinin arşivinden.